Het was de echtgenoot die vroeg of ik ze gezien had. De recensie in de Standaard der Letteren over De Wachttoren, een roman van Elizabeth Harrower uit 1966. Het boek over “een giftig huishouden” en “een narcist met charisma” is nu pas naar het Nederlands vertaald. De naam van de schrijfster is me totaal vreemd. Haar oeuvre ook, maar de recensente is duidelijk onder de indruk. “Snijden in de ziel, dat doet Harrower in deze roman zonder verdoving” schrijft ze. Een statement dat kan tellen. En toch ga ik het boek niet lezen. Daarvoor lijkt het verhaal me te somber. Het narcisme te triomfantelijk.

Wat me meer boeit,  is de info in de marge. “Liefste kwelgeest” staat er. Bovenaan een grijs kadertje waarin de recensente nog drie andere voorbeelden noemt van narcistische personages in de literatuur. De Victoriaanse Dorian Gray bijvoorbeeld uit Het portret van Dorian Gray van Oscar Wilde. Of recenter, Christian Grey (een allusie op de Gray van Wilde?) uit Vijftig tinten grijs van E.L.James.

Het laatste voorbeeld is dat van een vrouw, een femme fatale wiens narcisme ook na haar dood blijft doorwerken. Haar naam? Rebecca. De titel ook van de Engelse klassieker van Daphne du Maurier uit 1938.  Wat mij betreft, één van de meest onderschatte classics uit de Engelse literatuur. Eén van de weinige boeken die ik twee keer gelezen heb. De eerste keer toen ik 16 was, de laatste keer enkele zomers geleden. In het Engels, omdat ik liever Engelse boeken lees dan Nederlandse. En omdat het een boek is dat blijft verrassen. Omdat het een perfecte mix is van een elegante vertelstijl en een spannend verhaal over liefde en haat. Een love-story met thriller-allures of een thriller met een liefdesplot, het is maar hoe je het bekijkt. Vleugje gothic ook. Met prachtige beschrijvingen en psychologische uitdieping in een knappe constructie.

Alfred Hitchcock zag meteen het bibbergehalte en maakte er in 1940 al een film van met Sir Laurence Olivier en Joan Fontaine in de hoofdrol. En al is die Rebecca echt wel een onuitstaanbaar, egocentrisch mens met megalomane en nymfomane trekken, ik heb haar personage, of de geest ervan, nooit gezien als een kwaadaardige narciste. Omdat ik toen nog niet wist wat narcisme inhoudt. De pathologie nog niet herkende. Nog niet doorhad wat narcisten met hun omgeving doen. Eigenlijk zou ik het boek vanuit die optiek nog eens moeten herlezen …

Voor wie ondertussen brandt van nieuwsgierigheid, licht ik een tipje van de verhaalsluier op.

De Rebecca waarvan sprake was de eerste vrouw van ene Maxim de Winter, de rijke eigenaar van Manderley, een groot, afgelegen landhuis met hoog Santa Montefiore-gehalte aan de kust van Cornwall. Buitengewoon mooi, intelligent en een perfecte gastvrouw. Haar feestjes een begrip in de beau monde van haar tijd. Waar ze werd aanbeden en op handen gedragen. Maar op zekere dag is ze vermist. Als er kort nadien een drenkelinge aanspoelt, identificeert Maxim haar als zijn vrouw. Ongeveer een jaar later trekt de weduwnaar naar Monte Carlo, waar hij een jong, onzeker meisje met een Assepoestercomplex ontmoet. Net het tegenovergestelde van zijn overleden vrouw en niet toevallig een personage zonder naam. Van een contrast gesproken. Na amper veertien dagen trouwen ze en na de huwelijksreis keren ze samen naar Manderley terug.

Wat begon als een droom voor de jonge vrouw, verandert in een ware nachtmerrie. Want de geest van de dode Rebecca dwaalt door elke kamer. Het is alsof ze vanaf haar grote zelfportret in de hal iedereen in de gaten blijft houden. Mrs Danvers, de huishoudster die Rebecca adoreerde, doet er alles aan om het zelfbeeld van de jonge echtgenote tot nul te herleiden. En dat lukt ook, met het grote verkleed bal als triest hoogtepunt. Of dieptepunt, zo je wil. Maxim, een soort koele versie van Mr Rochester uit Jane Eyre, besteedt te weinig aandacht aan zijn jonge vrouw, die met de dag eenzamer wordt. Tot overmaat van ramp loopt er tijdens een stormachtige nacht een schip op de klippen en ook het bootje waarin Rebecca verdronk, komt bovendrijven. De gaten in de bodem en de aanwezigheid van een lichaam wijzen op kwaad opzet. Daarop wordt het onderzoek heropend en Maxim bekent aan zijn jonge vrouw dat hij Rebecca vermoord heeft. Omdat ze helemaal niet de vrouw was die ze leek te zijn. Omdat ze zijn leven tot een hel maakte. Alleen van zichzelf hield en alles en iedereen gebruikte. Hem kleineerde. Andere mensen inpakte en de ruimte vulde met grote gebaren en drama. Loog en bedroog. Manipuleerde en talloze affaires had. Omdat hij haar was gaan haten en geen andere uitweg meer zag.

Hoe de jonge mevrouw de Winter reageert op zijn biecht en of het verhaal voor het jonge koppel een happy end brengt, verklap ik liever niet. Daarvoor zou je het zelf moeten lezen. Misschien een suggestie voor de zomervakantie. Als je tijd en zin hebt om te verdwalen in een goed verhaal.