Als je lief uit het oosten kwam en je de conversaties aan de familietafel aldaar wilde volgen, moest je een zo goed als nieuwe taal leren. Dat was in het begin effen wennen, maar gelukkig had ik ergens een goed ontwikkelde talenknobbel zitten. Ik had op school ook wat Duits geleerd en dat hielp. Het duurde dus niet al te lang voor ik passief mee was en het dagelijks gebabbel min of meer begreep.
Eén van de eerste woorden die ik me herinner, is de maalplak van schoonmoeder zaliger. Ik zag niets door dat woord. Het etymologisch luikje in mijn hoofd kon er ook niet veel mee, want hoe kon ik weten dat een zak, éénmaal in de buurt van de Maas, geen tès meer is maar een maal? En dat de plak niet verwijst naar kleverig snot of een sneetje kaas, maar een Limburgse taalvariant is voor een lap stof? Een plak is dus eigenlijk gewoon een doek. En daarmee was een eerste stukje van de puzzel van dialectwoorden gelegd. Ik bleef ietwat ontgoocheld achter. Had een veel spannender en poëtischer woordverhaal verwacht. Niet dus. Ik heb me erbij moeten neerleggen dat een maalplak niet meer dan een letterlijke vertaling was van de zakdoek die ik van kleinsaf kende.
Maar misschien is het andersom. Kwam de maalplak eerst en is later de zakdoek uitgevonden. De oudste gedichten uit onze Vlaamse canon werden toch ook in het Limburgs geschreven? Al kan ik me moeilijk voorstellen dat Van Veldeke met een stoffen doek in zijn middeleeuwse broek rondliep. In onze contreien is de neusdoek naar het schijnt pas in de Renaissance uitgevonden en nog enkele eeuwen later door Marie-Antoinette van Frankrijk op punt gesteld. Het duurde bovendien tot de vorige eeuw vooraleer de stoffen doeken ook bij de gewone man aan de wasdraad hingen.
Meer dan dertig jaar later zetten wij hier in huis de traditie van de maal-plakken nog altijd voort. Geen papieren tissuutjes voor ons, maar van die goede oude, gestreepte zak-doeken. Om te wassen en te strijken. Die je eerst bijeen moet harken in en onder bedden. Die je uit broek- en jaszakken moet vissen (want daar zijn ze uiteindelijk voor gemaakt 😉 ). Die ook om de haverklap zoek zijn. Net als de sokken hier in huis pootjes lijken te krijgen. En niemand – behalve zoon vier en ik – gaat hier het huis uit zonder een maalplak of twee. Van die vers gestreken. Met de geur van Soupline eromheen.
Toen ik vanmorgen het zakdoek-stukje van Guinevere Claeys in de krant las, had ik mijn onderwerp voor vandaag. Een ode zou het worden. Aan iets doodgewoons. Aan de maalplak bijvoorbeeld. 🙂
hoe
je daar
ligt, zo lekker
fris gestreken in je
mand, geurend naar zomerse bloemen.
je bent een doekje voor het
bloeden, een depper voor de tranen, een
wisser van het examenzweet, een bijtring voor tv,
maar bovenal een hondstrouwe zakbewoner die buiten een frisse
neus gaat halen en die dan weer netjes droog veegt.
Heerlijk stukje dit!
Wij zijn een hele tijd ontrouw geweest aan de stoffen variant maar om de afvalberg niet nodeloos groter te maken zijn we al weer een hele tijd voor stof.
Enkel de grote worden hier gestreken, want die nemen we ook mee. De kleine dienen om éénmaal in te ‘trompetten’ en direct weer in de wasbak te deponeren. In hooikoortstijden kunnen ze niet snel genoeg gewassen zijn!
LikeGeliked door 1 persoon
Hooikoorts en verkoudheden zijn de vijand.
LikeLike
Supertoffe verzen! Zo voor zichzelf sprekend, zo mooi verwoord. Gelezen en herlezen en vooral heel erg goedgekeurd!
LikeGeliked door 1 persoon
Dankjewel. Fijn dat je mijn gerijmel apprecieert.
LikeGeliked door 1 persoon
Ik gebruik ook altijd zakdoeken, maar strijken doe ik ze niet…..hahaha!
LikeGeliked door 1 persoon
Maar dan zijn ze zo gerimpeld…
LikeLike
Ze gaan in de broekzak, dus kreuken doen ze toch wel.
LikeGeliked door 1 persoon
😊
LikeLike
Zakdoeken… hier van papier… ik ben een grootverbruiker door de pollen. Heimwee naar de stoffen variant na het lezen van dit mooie stukje.
LikeGeliked door 1 persoon
Snap ik hoor. Sommige weken kan ik het ook nauwelijks bijhouden hoor.
LikeGeliked door 1 persoon
🤧🤧🤧
LikeLike
Luc gebruikt stoffen, maar die mogen niet -met de nadruk op niet- gestreken worden. Ik zwoor de stoffen neusdoekjes af omdat ik er altijd zo een rode kapotte neus van kreeg bij een verkoudheid.
Inderdaad, niet goed voor het milieu, maar zoals het vroeger ging (tussen duim en wijsvinger) dat zie ik niet zitten.
😉
LikeGeliked door 1 persoon
😊
LikeLike
Mooie ode aan de zakdoek! Hier gebruiken we ook nog altijd de stoffen variant. De zoon heeft er wegens een of andere allergie het hele jaar door in groten getale nodig. Maar – en nu komt de aap uit de mouw – in augustus vorig jaar is hij in Stockholm gaan studeren en hij heeft er tot nog toe niet één nodig gehad.
LikeGeliked door 1 persoon
Dat hoor je nog soms he. Betere pollen daar. ☺
LikeLike
komt ook van pas voor de studenten in deze eenzame tijden 🙂
LikeGeliked door 1 persoon
Klopt. En een schouder om op te huilen.
LikeLike
Ik krijg de papieren zakdoeken niet verkocht aan mijn mannen! Ik was en strijk dus ook lustig! 😀😀
Dat overal gaan zoeken klinkt herkenbaar, hier woont volgens mij een zakdoekenmonster (en nog eentje voor sokken ook 😀)
LikeGeliked door 1 persoon
Herkenbaarheid 😊
LikeGeliked door 1 persoon
Man gebruikt stoffen, ik papieren. Bij vlagen een doos per 2/3 dagen. Ik koop ze dan ook ‘in het groot’. Moest ik dat allemaal moeten strijken ….
LikeGeliked door 1 persoon
Dat zou een hele karwei zijn. Goed dat de alternatieven bestaan. ☺
LikeLike
😀
LikeGeliked door 1 persoon
Dankjewel.
LikeLike
Mensen op leeftijd hebben ze nog op zak
of in de tas.
Jongere mensen hebben zakdoekjes
van papier, omdat het kleiner is,
maar ook beter vanwege hygiëne.
Meerdere malen snuiten in het stof
bemet je opnieuw.
Een knoopje in alle punten
en je kon de zakdoek als hoofddeksel
genruiken tegen de zon. Vaak als
je aan het vissen was…
Of is dat typisch Zaans of Urkers?
Want daar ken ik het van…
LikeGeliked door 1 persoon
In Vlaanderen worden ze daarvoor ook gebruikt hoor. De grote gebolde zijn dat.
LikeLike
??? Gebolde
LikeGeliked door 1 persoon
Met bollen of stippen.
LikeLike
Ok
Hier betekend dat
Opgepropt
Of met de wind er in
Zoals een zeil
LikeGeliked door 1 persoon
☺ ander land he.
LikeLike
Plezant
LikeGeliked door 1 persoon
Blijft leuk
Taal
Dialect
Lokale gebruiken
LikeGeliked door 1 persoon
Maalplak, wat een heerlijk woord! Al snap ik tegelijk ook wel dat je liever had gehad dat het iets exotischer dan een “ordinaire” zakdoek betekende 🙂
Ook hier ten huize worden stoffen zakdoeken gebruikt; vind de papieren zo’n enorme verspilling. Al strijken we ze nooit, dat dan weer niet 🙂
LikeGeliked door 1 persoon
Je hoopt altijd op grotere ontdekkingen he. 😊
LikeGeliked door 1 persoon
Zakdoek leggen! 😊
LikeLike