Anna las De Acht Bergen van Paolo Cognetti

Auteur anna b.

Woordje vooraf: wat volgt, is een neerslag van een leeservaring. Wat persoonlijke bedenkingen dus. Vragen en een zoekend antwoord. Geen grondige analyse, geen gedetailleerde samenvatting van het bekroonde boek. (Voor wie vooraf toch een beperkte inkijk in het verhaalverloop wil, voeg ik enkele links toe.  Hier en/of hier.)

“We hebben nood aan betovering.”

(Hendrik Storme, artistiek directeur Klarafestival)

Als ik een boek heb gelezen en mijn leeservaring of appreciatie strookt niet (helemaal) met die van anderen, dan begint het in mijn hoofd te pruttelen. Dan wordt mijn innerlijke criticus bestookt met allerhande vragen. Waarom-vragen. Zoals de afgelopen dagen.

Want waarom vind ik De Acht Bergen van Paolo Cognetti niet even subliem en magistraal als de loftrompetschallende recensenten die ik las? Waarom denk en schrijf ik over dit boek niet in superlatieven zoals zij, maar vind ik het gewoon goed, zondermeer? Niet meer of zelfs een tikkeltje minder dan andere coming of age-romans als The Catcher in the Rye of De Alchemist van die andere Paulo (Coelho).

Ik bleef dus maar kauwen op het waarom (niet) en ik meen het antwoord gevonden te hebben in de quote van Hendrik Storme. Het heeft te maken met betovering. Met een in-de-ban-van-zijn en het-niet-willen-of-kunnen-wegleggen. Betoverd was ik niet. Een ban had of voelde ik niet. Ik probeer het waarom-niet te verwoorden.

Om te beginnen: als een boek voor mij boven het leesmaaiveld uitsteekt of uit de leesstapel springt, is dat omdat er onder de fijne leesmomenten minstens één magisch moment schuilt. Door een déjà vu om u tegen te zeggen, een epifanie van het sterkste soort, een wonderbaarlijke aha-erlebnis of iets anders van die orde. Om in de beeldspraak van de bergen te blijven: zoiets als je, na kilometers klimmen en draaien in het bos, de kale kruin van Mont Ventoux eindelijk voor je ziet opduiken. Zo’n moment had ik tussen de bergen van Cognetti niet.

Misschien ligt het aan de documentaire inslag in het boek. (Zowel Cognetti als ik-verteller Pietro zijn documentairemakers en dat merk je.) Documentaire beelden laveren vaak tussen prachtige close-ups en adembenemende panorama’s. Haarscherp en kleurrijk. Maar onder de beelden zit ook altijd een dwingende commentaarstem die het verhaal stuurt en op die manier de verbeelding van de kijker/lezer aan banden legt of vleugellam legt.

Dat gevoel had ik hier. Het was allemaal duidelijk. Overduidelijk. De assen waarop het boek gebouwd is: lijnen tussen hoog en laag, ver en nabij, stad en natuur, jong en oud. De metaforiek van de bergen ook. De zichtbare tegenstelling tussen dal en top, het gefaseerde verloop van de klim van aan de veilige voet, over de steile paden en langs bergriviertjes onderweg, over de almen tot aan de sneeuwgrens en de eenzame toppen daarbovenuit. Beelden voor het leven en hoe we in dat leven staan. De gedachten en inzichten, klaar als bergwater:

“Als het punt waarin je je in een rivier onderdompelt het heden is, dacht ik, dan is het verleden het water dat langs je heen is gespoeld, …, terwijl de toekomst het water is dat van boven komt en dat gevaren en verrassingen met zich meebrengt. Het verleden is dalwaarts, de toekomst bergopwaarts. ” (p. 31)

Het generatieconflict met de pijnlijke gesprekken en stiltes tussen vader en zoon, de tegenstelling tussen de verbitterde wetenschapper en de jonge dromer, tussen rede en gevoel. En de sussende en zalvende moeder tusen hen in. De vriendschap tussen Bruno en Pietro, twee totaal verschillende jongens en de klippen die ze bij het opgroeien moeten ronden. … Het zit er allemaal in. Netjes verweven en proper verpakt. Te netjes voor mij. Want in een verhaalgenre als dit wil ik zelf graven en schatten zoeken. Gecompliceerde beeldspraak ontrafelen en verbanden blootleggen. Ik kreeg te vaak het gevoel dat Cognetti dat allemaal voor mij had gedaan en dat was een teleurstelling.

En dan is er de taal. Als je niet echt in vervoering raakt door het verhaal, zijn personages of thematiek, kun je wel nog betoverd worden door de taal. In dit geval, de woorden die de schrijver uitkiest om de liefde voor Grana en omgeving van zijn personages via de taal tot leven te wekken. Het onontgonnen, ongerepte van de Italiaanse bergen op de grens van Piemonte en Val d’Aosta en het zicht op de Zuidelijke Alpen – en niet de Dolomieten zoals ik in een lovend stuk van Bart Moeyaert las – vond ik in het taalgebruik te weinig terug. Opnieuw: het was goed, bij momenten mooi – zoals het beeldrijke woord ‘hemelbegrafenis’ -, maar zelden ontroerend of verrassend nieuw.

Het mooie aan alpenmeren is dat je ze al klimmend niet verwacht als je niet weet dat ze er zijn, en dat je ze niet ziet tot je een laatste stap zet: je klimt over een rand en voor je ogen ontvouwt zich opeens een nieuw landschap. (p. 69)

Tot slot was er de veelgebruikte structurele ingreep van het ‘verhaaltje in het verhaal’ met verwijzing naar de titel. In hoofdstuk negen nota bene! Op reis in de Himalaya ontmoet Pietro een oude Nepalees. die hem vertelt over de acht bergen.

De man tekende een cirkel op de grond. Het was een volmaakte cirkel, je kon zien dat hij het vaker deed. Daarna tekende hij een diameter in de cirkel, toen een tweede haaks op de eerste, en toen nog twee deellijnen zodat hij een cirkel met acht stralen kreeg. … “Wij zeggen dat er in het centrum van de wereld een heel hoge berg staat, de Sumeru. Rond de Sumero bevinden zich acht bergen en acht zeeën. Dat is voor ons de wereld. … En we zeggen: wie zal meer hebben geleerd, hij die de tocht langs de acht bergen heeft gemaakt of hij die de top van de berg Sumeru heeft bereikt?”(p. 166)

Een interessante vraag. Een spiritueel raadsel. Potentiële stof tot nadenken voor na afloop, als de laatste bladzijde van het boek is omgedraaid. Opnieuw had ik dat antwoord, die oplossing graag zelf gezocht en ingevuld. Maar die kans kreeg ik niet, want in de slotbladzijden laat Cognetti Bruno omkomen in een lawine en geeft hij Pietro het laatste woord met betrekking tot zijn eigen, niet erg opbeurende levenslessen.

De Acht Bergen mag voor mijn part gepromoot worden als een ‘spiritueel pareltje’ en een boek om ‘geestelijk te onthaasten’, maar ik vond het vooral een erg rusteloos boek. Met zoekende en worstelende personages die bij leven “niets anders rest dan dwalen over de acht bergen” (p. 239). Niet echt hoopvol voor wie op zoek is naar positieve zingeving, lijkt me.

Paolo Cognetti, De Acht Bergen. 239 bladzijden. Uitgegeven bij de Bezige Bij. 2017.

 

40 gedachtes over “Anna las De Acht Bergen van Paolo Cognetti”

  2. Behalve een interessante recensie vind ik dit een zeer goede leidraad voor schrijvers. Ik ga dit zeker in het achterhoofd houden voor als ik zelf ooit de draad van Het Boek weer opneem. En dan kom ik bij jou aanbellen om het te laten proeflezen 😉

    Geliked door 1 persoon

    Beantwoorden

  4. Een boek, film, muziek…altijd persoonlijk. Je kan wel zeggen of iets goed geschreven is of technisch juist is, maar daarom moet jij nog niet goed vinden wat ik goed vind.
    Als een boek mij niet “pakt”, zoals je zo mooi beschrijft, dan leg ik het weg. Andersom ben ik van de wereld en kan ik me erin verliezen.

    Geliked door 1 persoon

    Beantwoorden

  5. Sommige boeken hebben waanzinnige recensies en dan neem je het zelf mee en is het een grote teleurstelling… Herken ik wel. Die recensies zijn dan net zo onbegrijpelijk als het boek 😉 Ik ga het maar even laten liggen in de bieb 🙂

    Geliked door 1 persoon

    Beantwoorden

  6. Awel Anna, ik twijfel soms ook behoorlijk aan mezelf. Ik kan er vaak ook niet bij als een boek goede recensies krijgt en ik er niets aan vind. Soms voel ik me haast schuldig om er iets minder positief over te zeggen. Het is nu wel zo dat ik een moeilijke lezer ben. Ik ontleen veel uit de bib en er gaat veel ongelezen terug.

    Geliked door 1 persoon

    Beantwoorden

  7. Dank voor deze grondige analyse. Ik ga het niet lezen… ik vertrouw op jouw recensie. Bovendien hou ik niet van onrust in een boek. Momenteel lukt het mij sowieso niet goed om te lezen. Ik kijk helaas teveel t.v. nu er een t.v. in de kamer hangt. Niet goed bezig.

    Geliked door 1 persoon

    Beantwoorden

  10. Ondanks de goede recensies twijfelde ik. Na de stukjes hier bij jou ga ik het boek aan mij laten voorbij gaan. Gelukkig zijn er meer en meer leesfragmenten te vinden op het net, dat helpt ook om een keuze te kunnen maken tussen al die boeken die verschijnen.

    Geliked door 1 persoon

    Beantwoorden

      1. Snap ik hoor! Smaken verschillen nu eenmaal. Maar de stukjes uit het boek die je erbij zette spreken me niet aan. Wanneer ik in een boekhandel of bibliotheek een boek inkijk en het verhaal slaagt er niet in om me na een vijftal pagina’s mee te krijgen dan neem ik het niet… jarenlange ondervinding zeg maar. En het bespaart me miskopen 😊

        Geliked door 1 persoon

  11. Pingback: dit bracht mei ’18 … hemelende krabben en andere dingen groot en klein – annaknijptertussenuit

  13. Zo zie je maar hoe verschillend eenzelfde boek kan overkomen… Ik vond het één van de mooiste boeken die ik dit jaar gelezen heb! De schoonheid en de weidsheid van de natuur zag ik helemaal en ik leefde enorm mee met de hoofdpersonages. Het verhaal over vriendschap, natuur en familie vond ik goed opgebouwd en intrigerend, het zette me aan tot reflectie. Vaak raken zaken pas helder bij het ouder worden.
    Maar ik voelde vooral een grote betrokkenheid en ik hield van de stijl. Een boek dat ik blijf onthouden!
    Compleet verschillende ervaring dus.

    Like

    Beantwoorden

    1. Het gebeurt me wel vaker. Ik lees een boek nadat ik er de meest lovende dingen over lees of hoor en dan valt het me toch weer tegen. Het is zoals met smaak en kleur en verliefdheid en wat nog meer. Je kunt wel argumenten aanhalen om iemand te overtuigen, maar als het gevoel ontbreekt, is geen rede(n) opgewassen. 🙂

      Geliked door 1 persoon

      Beantwoorden

Plaats een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te bestrijden. Ontdek hoe de data van je reactie verwerkt wordt.