zwanenzang van het Avondland

Auteur anna b.

Het stralende weer in de paasvakantie leende zich, behalve tot ramen zemen, buiten eten en wandelen naar het dorp en terug, ook tot leesuurtjes op het terras. Grand Hotel Europa lag al maanden – sinds augustus vorig jaar om precies te zijn – onaangeroerd in de bibiotheekkast. Ik kocht het om een boekenbon niet te laten vervallen en omwille van de lauwerkransen die het omgehangen kreeg. Maar het is pas sinds ik de dagelijkse coronastukjes van Ilja Leonard Pfeijffer in onze krant volg, dat ik nieuwsgierig werd naar zijn boek.

Het contrast tussen beide tekstsoorten kon niet groter zijn. De coronastukjes, slechts enkele woorden breed en een halve pagina lang, zijn reflecties over het desolate leven in coronatijd uit het Italiaanse Genua. Zonder franjes of kapsones. Het leven zoals het is. Nu eens zakelijk observerend, dan weer triest of ontroerend. Ze lijken zonder moeite uit de losse pols geschud. Het boek, een turf van 547 bladzijden, is dat hoogstwaarschijnlijk niet. Tenzij Pfeijffer een absoluut schrijfwonder is, lijkt het me het resultaat van maanden/jaren studie, gewroet en labeur op lange zinnen in beproefde traagheid. Met een tsunami aan moeilijke woorden, een stoet historische en culturele namen en weetjes en intellectuele discussies. Of gezwets. 😉 Wie zal het zeggen. Niet onmiddellijk ontspannende lectuur, maar ik beet door en las het boek uit.

Ik probeer te achterhalen hoe dat kwam …

Het was zeker niet omwille van de personages. Het zijn geen mensen zoals u en ik. De meesten vond ik ronduit irritant. Niet in het minst de pedante, hoogdravende ik-figuur – zijn naam is Ilja Leonard Pfeijffer – en zijn dramaqueen van een geliefde, Clio. Het zijn maar twee van de bevreemdende personages die het boek bevolken. De enige figuur die me raakte, was de Afrikaanse vluchteling Abdul, wiens schrijnende verhaal ironisch genoeg niet geloofd wordt door de immigratiedienst omdat het te veel overeenkomsten vertoont met dat van de Trojaanse held Aeneas.

Misschien is het omwille van het decor en van de plaatsen die ik ooit nog eens wil bezoeken: Venetië bijvoorbeeld, de kleurrijke dorpjes van de Cinque Terra of Giethoorn. Pfeijffer kan echt wel beschrijven en heeft oog voor detail. Maar niet alles klonk origineel. De sfeer van vergane glorie bij het begin van het boek bijvoorbeeld deed me denken aan Schitterende Ruïnes en in het verhaal van Abdul hoorde ik echo’s uit De Alchemist.

Omwille van de humor dan? Dat hangt ervan af hoe je humor definieert. Pfeijffer laat je niet zomaar even gelukzalig glimlachen. Het is grimmiger dan dat. Zijn werk heet een encomium op het oude Europa te zijn (een ironische lofzang is dat – ik zocht het op 🙂 ), maar sarcasme, of zelfs cynisme lijkt me gepaster. Het boek geeft weinig of geen hoop.

Omwille van de taal? Dat zeker. Pfeijffer kán schrijven. Ook al is de stijl, volledig in harmonie met de thematiek, één en al bombarie en bombast, voor wie daarvan houdt, is het boek een lust om te lezen. Het zit vol beeldspraak en gevatte observaties. In de ellenlange verbale steekspelen tussen de personages echter was hij me kwijt. Net als in de expliciete beschrijvingen van zijn seksuele escapades. De bespiegelingen over de gevolgen van globalisering, neoliberalisme en massatoerisme waren meer essay dan roman. Maar dat hij één van de grootste taalvirtuozen van ons taalgebied is, staat buiten kijf.

En wat met de constructie? Ook al zijn er binnen het raamverhaal – Pfeijffer strijkt neer in Grand Hotel Europa om al schrijvend af te kicken van zijn gedoemde liefde voor Clio – meerdere sublijnen, toch kan ik mij niet van de indruk ontdoen dat Grand Hotel Europa in de eerste plaats ideeën wil spuien. Het avontuurlijke luik, de zoektocht naar het laatste schilderij van Caravaggio (dat uiteindelijk maar een deur van zijn kamer verwijderd blijkt te zijn) – met echo’s van Dan Brown en Indiana Jones -, kan daaraan niet verhelpen. Bovendien wordt de hoofdgedachte dat Europa alleen nog maar verleden is en hopeloos ten prooi aan het massatoerisme ten voeten uit herhaald. En herhaald. En nog eens herhaald.

Twee dingen staan vast.

Eén: mijn gevoelens bij het boek zijn gemengd. Ik was geïrriteerd én geboeid. Werd verveeld én verrast. Een aparte en toch interessante leeservaring was het. Die een pak korter kon. Maar toch ben ik achteraf blij dat ik heb doorgezet.

Twee: nu is het hoog tijd voor wat dunners. Wat lichters. Wat gewoners.

Iemand een suggestie? 🙂

41 gedachtes over “zwanenzang van het Avondland”

  1. Ha, een ander gevoel dan ik had. Ik kon verdwijnen in het boek. Genoot van de taal, de verhalen en het sarcasme. Aanrader: ‘ De klop op de deur’ van Ina Baudier Bakker( op de lijst van De Taalstaat) , Het huis aan het meer of Het oude land.
    Dank voor je uitgebreide, eerlijke recensie!

    Geliked door 1 persoon

    Beantwoorden

  4. Ik vond het een heerlijk boek. De bombarie, het theatrale, de zoektocht … veel zaken ‘over the top’. Ja, dat waar. Een opera en geen vrolijke eenakter.
    Ik vond zijn beschouwing over de MASSALE VOLKSVERHUIZINGEN (toeristen tov vluchtelingen) een pijnlijke constatering. Enerzijds haalt Europa honderduizenden mensen (tijdelijk) naar het oude continent en anderzijds weigert het de komst van evenveel honderdduizenden mensen. En nu het toerisme door de corona-crisis volledig is ingestort krijgt het boek een soort ‘onverwachte epiloog’.
    En een tip voor iets lichters / dunner … heb je al eens iets gelezen van Erik Vlaminck? Of Chaim Potok? Ik vond ‘Een duif en een jongen’ (Meir Shalev) erg mooi. Of de historische romans van Simone van der Vlugt.

    Geliked door 1 persoon

    Beantwoorden

  9. Ik moet er duidelijk mijn geld niet aan uitgeven. Ook al heb ik ook nog een bon liggen die best niet vervalt.
    Geen suggesties hier. Ik onthoud geen titels noch schrijvers en mijn e-reader is gecrasht waardoor ik mijn lijstje met gelezen boeken van het laatste jaar niet meer kan samenstellen.

    Geliked door 1 persoon

    Beantwoorden

  11. Ik was er ooit aan gestart op Netflix, ik wist niet eens dat het eigenlijk een boek was? Nou ja, iets lichters, luchtigers, ontroerend, en mooi?

    De serie van de Zeven Zussen kan ik je van harte aanbevelen, zes delen zijn uit…. deel 7 ligt te wachten tot volgend jaar denk ik… de moeite waard!

    X

    Geliked door 1 persoon

    Beantwoorden

      2. Ja, boek 2, vond ik ook taai… boek 4 en 5… zo uit mijn hoofd zijn mijn ultieme favo’s zover. Zit nu in 6, maar laat ik ook even liggen nu. Omdat deel 7 er toch nog niet is ook..

        Geliked door 1 persoon

  12. Ik vond dat een superzalig boek. Echt de max. Heb daarna nog La Superba gelezen omdat ik naar Genua ging die zomer en zo onder de indruk was van Grand Hotel, maar dat vond ik ietsje zwakker, wat veel gedoe van een oudere man over mooie jongen vrouwen, beetje zoals Brusselmans…

    Geliked door 1 persoon

    Beantwoorden

  14. Ik lees graag kritische besprekingen als dit, die een boek dat overal de hemel ingeprezen wordt nuchter bekijken. Ik ben blij dat ik je eerlijke bespreking gelezen heb, want nu weet ik dat het geen boek voor mij is.

    Geliked door 1 persoon

    Beantwoorden

  17. (Oei, dat ging te snel weg.) Maar hij laat graag zien hoe eloquent hij is, wat in dit boek erg opvalt en soms irriteert. Ben het helemaal eens met je samenvatting. Iemand anders lectuur/literatuur aanraden is moeilijk, dan moet je die persoon al heel goed kennen…

    Geliked door 1 persoon

    Beantwoorden

Plaats een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te bestrijden. Ontdek hoe de data van je reactie verwerkt wordt.