Pathos op Lesbos – brief van de dag in De Standaard, 23 november 2016.

De olijven op het eiland Lesbos blozen, klaar voor de oogst. De Griekse zon doet de mare nostrum blinken tot aan de Turkse kustlijn. Het vluchtelingenkamp in Moria ligt idyllisch in een glooiende olijfgaard. Binnen in het kamp is de idylle ver te zoeken.

Wat u zich moet voorstellen? De ene (iglo)tent naast de andere, een UNHCR-shelter hier en daar, stof en stenen en rondslingerende schoenen en kleren, enkele containerblokken met hekken en prikkeldraad errond. En veel volk.

Een beetje zoals de camping op Werchter, maar dan op een kleine omsloten oppervlakte, met militairen en politie op de hoek. De foodtrucks en de sfeer ontbreken. Een rij van honderden mensen van verschillende leeftijden en religies schuift aan voor een bord macaroni. Kinderen lachen, spelen en wenen, dat is nu eenmaal wat kinderen doen.

Het eiland Lesbos herbergt nu 6.142 vluchtelingen. UNHCR legt de opvangcapaciteit op maximum 3.500 personen. Sinds Europa in maart 2016 de Balkanroute afsloot, stapelen vluchtelingen uit Syrië, Afghanistan, Somalië, Eritrea, Pakistan en Irak zich op in het land van feta en olijven. Het kamp in Moria barst uit zijn voegen. Mensen in het kamp wachten soms al meer dan zes maanden op hun eerste interview na aanvraag tot asiel. Het wachten lijkt eindeloos. Het is schipperen tussen wanhoop en nog meer wanhoop.

Op de medische post spelen we huisarts voor hen die geen huis meer hebben. Luchtweginfecties, ontregelde diabetes, chronische hoofdpijn, geïnfecteerde wonden, slaapklachten, paniekaanvallen. Er is lijden in overvloed, pathos in het Grieks. Hoe kunnen we omgaan met al dit lijden, vraag ik me steeds weer af.

Em pathos, in het lijden stappen, is hét sleutelbegrip. ‘Empathie behoort tot de standaarduitrusting van de arts die de klachten van een patiënt wil begrijpen. Dat geldt voor alle patiënten, maar zeker in het geval van interculturele communicatie.’ (Uit Huisarts en vluchteling, 2012)

De intense ervaringen die ik zowel op Lesbos als in België met vluchtelingen heb, bevestigen het steeds weer: niemand laat zomaar alles en iedereen achter, er is altijd een verhaal, er is altijd lijden. Wie zijn wij om een oordeel te geven over deze vlucht, over dit lijden?

Laten we kijken met open ogen en luisteren met open oren. Laten we bescheiden blijven en de empathie hoog houden voor al wie op de vlucht is.

Jessica Tilley, arts in het vluchtelingenkamp op Lesbosfoto bovenaan gevonden op brenebrown.com